Theo phong tục thờ cúng truyền thống của người Việt, ngày giỗ thường được tổ chức đúng vào ngày mất của người thân. Tuy nhiên, hiện nay cuộc sống ngày càng bận rộn nên việc thực hiện cúng giỗ đúng ngày sẽ gặp chút khó khăn. Vì thế, con cháu thường sắp xếp tổ chức cúng giỗ sớm hoặc muộn hơn ngày giỗ một vài ngày để thuận tiện với công việc. Vậy giỗ đầu làm trước ngày có được không? Và điều này có ảnh hưởng gì đến hương linh người mất không? Xin mời quý vị cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Danh Mục
1. Ý nghĩa của ngày giỗ đầu
Giỗ Đầu gọi là Tiểu Tường (chữ Hán: 小祥), là ngày giỗ đầu tiên sau ngày người mất đúng một năm, nằm trong thời kỳ tang, là một ngày giỗ vẫn còn bi ai, sầu thảm.
Thời gian một năm vẫn chưa đủ để làm khuây khỏa những nỗi đau buồn, xót xa tủi hận trong lòng của những người thân. Trong ngày Giỗ Đầu, người ta thường tổ chức trang nghiêm không kém gì so với ngày để tang năm trước, con cháu vẫn mặc đồ tang phục. Lúc tế lễ và khấn Gia tiên, những người thân thiết của người quá cỗ cũng khóc giống như ngày đưa tang ở năm trước. Nhà có điều kiện thì có thể thuê cả đội kèn trống nữa.
Giỗ đầu nên được tổ chức vào đúng ngày mất của người quá cố là tốt nhất. Sau khi người thân mất, vào ngày nào thì đúng ngày đó vào năm sau sẽ là ngày giỗ của họ và chúng ta phải tính theo âm lịch. Theo quan niệm dân gian, vào ngày mất của người quá cố hàng năm thì chân linh của họ được các quan thần linh cho phép về với gia đình các con các cháu để nhận đồ dâng cúng.
2. Giỗ đầu làm trước ngày có được không?
Câu trả lời là “có”. Nếu gia đình đang gặp vấn đề hoặc không thể sắp xếp để tổ chức giỗ đầu đúng ngày được thì có thể linh động dời việc tổ chức cúng giỗ lên sớm hoặc muộn hơn một vài ngày. Để yên tâm hơn, các gia chủ có thể tham khảo lời của Sư Phụ Thích Trúc Thái Minh được trích trong video vấn đáp Phật Pháp: “Có được cúng giỗ trước hoặc sau ngày mất không?”
“Kính thưa đại chúng!
Trong kinh Địa Tạng, Đức Phật dạy chúng ta rằng, các việc cúng lễ cho người đã mất, nếu dùng chay cúng là đầy đủ phước báo nhất, tốt hơn tất cả các việc sát sinh để cúng tế. Bên cạnh đó, việc cúng giỗ đúng ngày mất hay sớm hơn một ngày, vài ngày, hoặc cúng sau một ngày, vài ngày cho đến một tuần có sao không?
Thưa đại chúng, đều không sao cả. Nếu đủ duyên là chúng ta cúng, không phải cụ mất ngày mùng 5 là phải đúng mùng 5 năm sau mới được cúng. Bởi ngày giỗ có ý nghĩa là để con cháu trong gia đình được sum họp, gặp gỡ và nhớ về người đã mất, rồi ôn lại truyền thống, nhắc nhở nhau đạo lý, anh em đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau để sống tốt hơn. Đó là bản chất chính của lễ giỗ, chứ không phải đến ngày giỗ là cúng để vong hồn nhà mình mới về xơi được bữa cơm. Nếu chỉ là ngày vong hồn về xơi cơm thì những ngày còn lại của cả năm là họ chết đói sao? Không phải như vậy. Mà việc cúng lễ này có ý nghĩa thiết thực cho người sống.
Cho nên, nếu thuận tiện, chúng ta có thể cúng giỗ trước hoặc sau ngày mất. Ví dụ, đến thứ 2 mới là giỗ ông nhưng chủ nhật con cháu về đông đủ thì ta có thể làm giỗ. Hay ta làm giỗ trước vài ngày, ví dụ nhân ngày nghỉ 30/4 – 1/5, ta cũng có thể làm giỗ. Ngày giỗ trong gia đình thì chúng ta làm như vậy được dễ, còn những ngày Quốc giỗ, như 10/3 âm lịch – giỗ tổ Hùng Vương là ngày cố định, vì với quy mô cả nước thì chúng ta phải thống nhất ngày.
Bởi vậy, trong nhà, anh em điện báo nhau được thì ngày ấy về cúng giỗ cho ông, cho bà, cho bố mẹ là hoàn toàn không có vấn đề gì, không tội lỗi, miễn là chúng ta không làm việc ác, không sát sinh để cúng là được.”
Vì thực hiện cúng giỗ không đúng ngày nên gia chủ cần phải có lễ xin các quan thần linh ở ngoài nghĩa trang, xin các quan thần linh ở trong ban thờ trong nhà, phải báo cáo để giỗ trước hoặc sau, xin để bề trên cho chân linh người quá cố được về để nhận đồ lễ con cháu dâng cúng.
3. Bài văn khấn xin làm giỗ trước hoặc sau ngày
“Con Cúi Đầu Kính lạy:
Đức Phật A Di Đà, Bồ Tát Quán Thế Âm, chư vị Thánh Hiền.
Chư vị Thần Linh, Thổ Công, Táo Quân, Long Mạch tại gia.
Tổ tiên nội ngoại, ông bà cha mẹ họ… (nêu họ của gia chủ) cùng chư vị Hương Linh.
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Con, Chúng Con tên là:…
Tuổi:…
Ngụ tại:…………………………………nêu lên địa chỉ nhà mình sắp làm lễ cúng giỗ.
Vì lý do… (nêu lý do cụ thể, ví dụ như gia đình có công việc bận rộn, đi xa, hoặc các lý do khác), gia đình con không thể tổ chức lễ giỗ cho ông/bà/cha/mẹ/người thân (tên người mất) vào đúng ngày… tháng… năm… như thường lệ.
Nay gia đình con xin thành tâm khấn nguyện, xin phép làm lễ giỗ cho người mất vào ngày… tháng… năm… trước/sau ngày giỗ chính để tỏ lòng hiếu kính, nhớ ơn và tưởng nhớ đến công lao của ông/bà/cha/mẹ/người thân đã khuất.
Cúi xin chư vị Thần Linh, chư vị Hương Linh chứng giám lòng thành của gia đình con, chấp thuận cho chúng con được thực hiện nghi lễ giỗ trước/sau ngày như đã trình bày. Nguyện cầu chư vị Thần Linh, tổ tiên, ông bà cha mẹ luôn phù hộ, độ trì cho gia đình chúng con được bình an, mạnh khỏe, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn.
Chúng con xin cúi đầu thành tâm cảm tạ!
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật”
Thắp hương và đọc bài văn khấn trên gia chủ cần hết sức thành tâm. Khi khấn xong, gia chủ có thể dùng hai đồng tiền đài để gieo xem có được cái bậc bề trên chấp thuận hay không. Nếu được chấp thuận thì hai đồng tiền sẽ có một đồng xấp và một đồng ngửa. Nếu rơi vào trường hợp hai đồng cùng xấp là không được chấp thuận hoặc hai đồng cùng ngửa là chưa được. Lúc này, ta cần phải đọc lại bài văn khấn và xin lại, nếu đọc
Khi Khấn xong bạn có thể dùng hai đồng tiền đài gieo xem có được chấp thuận hay không nhé, nếu được chấp thuận thì sẽ xuất hiện đồng xấp và đồng kia ngửa, trường hợp hai đồng xấp là không được chấp thuận, hai đồng ngửa là cũng chưa được, ta cần phải đọc lại bài văn khấn trên và xin lại, nếu vẫn chưa được thì đọc đến lần thứ 3, lần này xin không được hãy chờ hết hương và mang thêm lễ vật lên ban thờ, dâng thêm đồ và thắp hương đọc lại bài khấn 3 lần, lần này thì đa phần là các ngài đã cho phép rồi đấy. Các bạn chỉ đợi đến ngày làm giỗ bình thường là được.
Chú ý: Khi làm lễ giỗ trước hoặc sau ngày, nên giải thích rõ lý do để chư vị Thần Linh, tổ tiên, ông bà cha mẹ và người thân đã khuất có thể thấu hiểu và chấp thuận.
4. Giỗ đầu cần chuẩn bị những gì?
4.1 Những thứ cần chuẩn bị trước ngày giỗ
Để ngày giỗ được tổ chức một cách suôn sẻ, trang nghiêm và thể hiện được hết sự thành tâm của con cháu, thì trước ngày giỗ gia đình cần chuẩn bị những điều sau:
- Họp gia đình, bàn bạc lên thực đơn, phân công công việc
- Mời khách, họ hàng, làng xóm.
- Đi chợ mua thực phẩm để lên món
- Mượn trước bát đũa, xong nồi (nếu không đủ)
- Dựng sẵn rạp, sắp xếp bàn ghế (nếu làm phạm vi rộng).
- Cuối cùng, tính toán số tiền góp giỗ trên cơ sở tùy tâm, không chia đều.
4.2 Sắm lễ và chuẩn bị mâm cúng cho người mất
Mỗi địa phương, vùng miền và tùy điều kiện của gia đình mà lễ vật và mâm cơm cúng sẽ có thể khác nhau một chút. Tuy nhiên vẫn sẽ có những lễ vật và món ăn cơ bản như: trái cây, hóa tươi, nhang đèn,… Dưới đây là thực đơn mâm cơm cúng theo từng miền để các gia chủ có thể tham khảo:
Mâm giỗ ở miền Bắc:
- Chả quế
- Nem rán
- Xôi gấc
- Bánh chưng, bánh dầy đậu
- Giò lụa hay giò bò thì là, giò thủ, giò bì
- Chân giò (giò heo) hầm măng khô, mộc nhĩ
- Gà luộc
- Thịt đông, dưa hành
- Tôm thịt xào nấm đông cô, đậu ve, cà rốt, su hào
- Nộm măng
- Miến xào lòng gà
- Xà lách trộn cà chua, dưa deo
Mâm giỗ ở miền Trung
Các món cúng sẽ được phân ra làm 04 loại là: Món ăn từ thịt, món từ tôm cá, món xào, món canh:
- Các món thịt: Thịt vịt luộc chấm nước mắm gừng; thịt gà bóp rau răm tiêu muối, thịt heo luộc, quay; thịt bò nướng; thịt heo kho nước với sả và đậu phộng…
- Xà lách bóp thịt bò với dầu giấm
- Cá chiên khúc
- Tôm rim hay tôm rang
- Bánh tráng ram
- Vả trộn với tôm
- Canh: Khổ qua nhồi thịt, bún nổi giò heo hay nấu với lòng gà vịt, rau củ hầm thịt bò …
Mâm giỗ ở miền Nam
- Các món kho nước dừa: thịt kho hột vịt, cá lóc kho cái dừa …
- Các món xào: rau củ xào thập cẩm…
- Các món hầm: hủ qua dồn thịt, vịt hầm măng tươi, giò heo hầm củ cải muối …
- Các món lẩu (một số địa phương khu vực miền tây không dùng lẩu mắm để cúng mâm giỗ)
Mâm cơm cúng giỗ đầu
Đồ lễ thì các gia chủ thường mua sắm rất nhiều đồ hàng mã như: Tiền, vàng, mã, các vật dụng như quần, áo, nhà cửa, xe cộ và một hình nhân. Hình nhân ở đây không có nghĩa là thế mạng cho người thật (người còn sống) mà là do nhân dân tin rằng, với phép thuật của thầy phù thủy thì hình nhân này sẽ hóa thành một người thật, xuống dưới Âm giới để hầu hạ vong linh người mất.
Gia chủ sẽ đem những đồ lễ này lên bàn thờ để cúng. Cúng xong thì đem ra ngoài mộ để đốt hoặc đốt trước cửa nhà. Những đồ vàng mã trong ngày giỗ đầu được gọi là mã biếu, vì quan niệm dân gian cho rằng: Khi những đồ lễ này được gửi từ Dương gian xuống dưới cõi Âm ty thì người quá cố và Gia tiên không được dùng, mà phải đem những đồ lễ này đi biếu các Ác thần để tránh sự quấy nhiễu.
4.3 Tổng hợp những bài văn khấn ngày giỗ đầu
4.3.1 Văn khấn Thổ Thần, Táo Quân, Long Mạch và các vị Thần linh trước khi Giỗ Đầu
“- Con Nam mô bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật : 3 lần
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản gia Táo Quân, ngài Bản gia Thổ Công, Long Mạch, Thần Tài.
– Con kính lạy các ngài Thần linh cai quản trong xứ này.
Hôm nay là ngày ….. tháng ….. năm ……………………………………………………..
Tín chủ (chúng) con là:……………………………………………………… Ngụ tại:………………………………………………………
Nhân ngày mai là ngày Giỗ Đầu của……………………………. Chúng con cùng toàn thể gia quyến tuân theo nghi lễ, sắm sửa hương hoa lễ vật kính dâng lên trước án tọa Tôn Thần cùng chư vị uy linh, kính cẩn tấu trình. Kính cáo Bản gia Thổ Công, Táo Quân, Long Mạch và các vị Thần linh, cúi xin chứng minh, phù hộ cho toàn gia chúng con an ninh khang thái, vạn sự tốt lành. Kính thỉnh các Tiên linh, Gia tiên chúng con và những vong hồn nội tộc được thờ phụng vị cùng về hâm hưởng. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
– Con Nam mô bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật : 3 lần”
4.3.2 Văn khấn ngày Giỗ Đầu
“- Con Nam mô bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật : 3 lần
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Đương cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
– Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh Táo phủ Thần Quân.
– Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản trong xứ này.
– Con kính lạy chư gia tiên Cao Tằng Tổ tiên nội ngoại họ………………………………
Tín chủ (chúng) con là:………………………… Ngụ tại:…………………………………. Hôm nay là ngày …………… tháng ………..….. năm ……………………… Chính ngày Giỗ Đầu của……………………………… Năm qua tháng lại, vừa ngày húy lâm. Ơn võng cực xem bằng trời biển, nghĩa sinh thành không lúc nào quên. Càng nhớ công ơn gây cơ tạo nghiệp bao nhiêu, càng cảm thâm tình, không bề dãi tỏ. Nhân ngày chính giỗ, chúng con và toàn gia con cháu, nhất tâm sắm sửa lễ vật kính dâng, đốt nén tâm hương dãi tỏ tất thành.
Thành khẩn kính mời……………………………………… Mất ngày…………. Tháng………………năm……………………… Mộ phần táng tại:…………………………………………………….. Cúi xin linh thiêng giáng về linh sàng, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho con cháu bình an, gia cảnh hưng long thịnh vượng.
Tín chủ con lại xin kính mời các cụ Tổ Tiên, nội ngoại, Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá thúc, Cô Di và toàn thể các Hương linh gia tiên đồng lai hâm hưởng.
Tín chủ lại mời vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ trong đất này cùng tới hâm hưởng. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
– Con Nam mô bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật : 3 lần”
5. Những điều kiêng kỵ trong ngày giỗ đầu
Ngoài chuẩn bị lễ vật, mâm cơm cúng và văn khấn cẩn thận thì gia chủ nên nhớ những điều kiêng kỵ sau để tránh ảnh hưởng đến hương linh người quá cố:
- Tuyệt đối không nêm nếm thức ăn, ăn thử các món sẽ đem lên bàn thờ thắp hương vì như vậy là phạm húy, gây tội.
- Trên mâm cơm cúng giỗ, không đặt những món gỏi, sống hay có mùi tanh kẻo làm ô uế khu tâm linh
- Không nên dùng hoa ly lên bàn thờ thắp hương cho người đã khuất vì loài hoa này biểu tượng cho sự chia ly, mất mát, tin buồn…
- Mâm cơm cúng giỗ phải được đặt riêng, bày trên những bát đĩa, đĩa mới. Tránh dùng chung với chén đũa thừa ngày sử dụng.
- Không sử dụng đồ đóng hộp, các món ăn đặt sẵn ngoài nhà hàng để vào mâm cúng giỗ vì điều này được coi là thiếu thành ý.
Mâm cơm cúng giỗ phải được đặt riêng, bày trên những bát đĩa, đĩa mới
Xem thêm: Nghi thức cúng tuần thứ 2 cho người mất đầy đủ nhất
Trên đây là toàn bộ câu trả lời cho vấn đề “Giỗ đầu làm trước ngày có được không?”. Ngày giỗ đầu là ngày quan trọng, tuy có thể cúng giỗ trước hoặc sau vài ngày nhưng tốt nhất nên cố gắng sắp xếp để tổ chức vào đúng ngày để thể hiện lòng thành kính đối với người đã khuất.
