Phong tục tang ma của người Việt đã được hình thành từ rất lâu đời. Đây không chỉ đơn thuần là nghi thức an táng người mất, mà đã trở thành một nét đẹp văn hóa tâm linh và cũng như một cách tiễn biệt người thân đi về thế giới bên kia một cách trang trọng nhất. Trong phong tục tang ma, có rất nhiều nghi thức, quy trình, nên có lẽ vì thế mà nhiều người vẫn chưa nắm rõ được. Bài viết sau của chúng tôi sẽ giúp cho quý độc giả hiểu và nắm rõ về phong tục tang ma của người Việt, giúp cho quý gia chủ trong lúc tang gia bối rối có thể tham khảo để có thể chuẩn bị và thực hiện các nghi thức một cách chỉn chu nhất.
Danh Mục
1. Phong tục tang ma là gì?
Phong tục tang ma chính là tập hợp những nghi thức cũng như quá trình trong và sau tang lễ một cách bài bản, kỹ càng mang đậm dấu ấn văn hóa và niềm tin của người Việt.
Theo quan niệm của ông bà để lại, người thân còn sống phải chôn cất, an táng linh cữu người mất cẩn thận thì linh hồn của họ mới có thể thôi lưu luyến trần thế mà trở về thế giới bên kia mà an tâm yên nghỉ và siêu thoát được
.
2. Ý nghĩa phong tục tang ma của người Việt
- Thể hiện lòng hiếu thảo, sự tôn kính đối với người đã khuất: Đối với tập quán của người Việt Nam ta, linh hồn con người là một thứ vô cùng thiêng liêng và cao cả. Thông qua tổ chức tang lễ cho ông bà, bố mẹ cũng là một cách để con cháu thể hiện lòng hiếu thảo, sự tôn kính đối với ông bà, cha mẹ, những người đã khuất.
- Giúp người sống nguôi ngoai nỗi đau: Khi một người thân qua đời, những người ở lại sẽ phải chịu đựng nỗi đau buồn mất mát. Phong tục tang ma giúp họ có thời gian để nguôi ngoai nỗi đau, chia sẻ nỗi buồn với nhau và dần dần chấp nhận sự thật.
- Thể hiện tình cảm giữa người với người: Tang lễ còn mang ý nghĩa như cách thể hiện tình cảm chân thành của gia đình, người thân, bạn bè, xóm giềng đến người đã khuất. Người Việt còn sử dụng hình thức phúng điếu như một sự cảm thông sâu sắc. Số tiền phúng điếu cũng sẽ dùng để góp phần lo hậu sự tang gia trong lúc gia quyến bối rối.
- Giúp linh hồn người mất sớm được siêu thoát: Về khía cạnh tâm linh, khi người đã mất tức là hồn lìa khỏi xác, phần xác thịt sẽ bị phân huỷ nhưng linh hồn vẫn sẽ tồn tại mãi. Vậy nên người ta mới tổ chức tang ma để làm lễ, cúng kiếng cho linh hồn đó sớm được siêu thoát.
3. Các nghi thức trong phong tục tang ma của người Việt
Tùy thuộc vào từng vùng miền và địa phương mà phong tục tang ma có thể có phần khác nhau. Nhưng phần lớn phong tục tang ma của người Việt sẽ gồm các nghi thức và trình tự thực hiện cụ thể sau đây:
3.1 Nghi thức chuẩn bị trước khi an táng
Các nghi thức chuẩn bị trước khi an táng mà gia quyến nên biết đề phòng trường hợp thiếu sót:
- Trùng tang: Đây là hiện tượng người thân vừa mất, sau một thời gian ngắn người trong gia đình cũng mất theo. Theo quan niệm ở một số vùng miền, con cháu nên ghi nhớ về ngày giờ của người mới mất để xem có rơi vào thời gian xấu hay không mà tìm cách hóa giải.
- Lập bàn thờ tang: Gia đình nên đặt giường của linh hồn ở phía đông, gối và màn để ở vị trí cũ. Bàn thờ đặt trước linh cửu và ở giữa đặt thêm bài vị ghi rõ họ tên cùng di ảnh của người đã mất.
- Hạ tịch: Đây là nghi thức phải chuẩn bị trước khi an táng với hàm ý con người ta sinh ra từ đất thì khi mất cũng sẽ trở về với đất. Gia đình sẽ trải chiếu xuống đất, đặt thi thể nằm ở đó một lát rồi mới đưa lên với mong muốn sẽ hoàn sinh khí cho người đã khuất.
- Cáo phó: Đây là một tờ thông báo được dán trước nhà có tang gia để thông báo cho mọi người biết. Trên đó sẽ ghi rõ thông tin người mới mất và thời gian thực hiện tang lễ, địa điểm chôn cất.
- Khâm liệm và nhập quan: Trong nghi thức này, gia đình sẽ dùng tấm vải trắng quấn quanh người chết. Sau khi khâm liệm và nhập quan xong, gia quyến đứng xung quanh và nâng người chết bằng tấm vải tạ quan rồi mới đặt vào trong quan tài.
- Phát tang: Mỗi người thân trong gia đình, họ hàng sẽ được phát đồ tang như áo tang, khăn tang đã được phân chia theo thứ bậc.
- Phúng điếu: Đây là một phong tục đặc trưng luôn có trong đám tang của người Việt Nam. Những người đến thăm viếng sẽ kèm theo phúng điếu bằng tiền, hoa quả, nhang đèn,… như một hình thức hỏi thăm, chia sẻ và bày tỏ niềm xót thương với gia quyến.
Lập bàn thờ tang
3.2. Nghi thức an táng
Trong phần nghi thức an táng, gia quyến nên đặc biệt chú ý đến một số điều dưới đây:
- Cất đám: Sau khi chuẩn bị xong nghi thức an táng, thầy cúng tiến hành đọc văn tế và phạt mộc. Sau đó, đậy kín nắp quan tài và khởi hành đám tang.
- Hạ huyệt: Phần huyệt sẽ được con cháu đào từ hôm trước để đặt linh cữu xuống và bắt đầu các thủ tục để chôn cất.
- Rước di ảnh về: Gia đình mang di ảnh của người mất về để lên bàn thờ tiếp tục lo việc nhang khói và cúng viếng.
Hạ huyệt
3.3. Nghi thức sau đám tang
Nghi thức sau đám tang không thể thiếu trong phong tục tang ma của người Việt Nam gồm:
- Cúng 3 ngày (đi đắp mộ): Ba ngày sau tang lễ, gia đình tiến hành đi đắp lại mộ để mộ cao và đẹp hơn.
- Cúng tuần đầu: Sau khi an táng cho người đã khuất xong, gia đình tiến hành lễ cúng đầu tuần. Lễ này có thể làm tại nhà không cần thiết phải ra mộ.
- Cúng 49 ngày: Sau 49 ngày, con cháu làm lễ cúng tại nhà và có thể rước vong linh lên chùa đối với những người đã quy y.
- Cúng 100 ngày: Lễ này cũng giống như lễ 49 ngày nhưng thường được tổ chức lớn hơn. Thông thường, sau 100 ngày thân nhân thì không phải cúng cơm và người quá cố được thờ chung trên bàn thờ tổ tiên.
- Giỗ đầu: Là buổi lễ kỷ niệm ngày người mất qua đời có ý nghĩa rất quan trọng với người Việt. Lễ này thường được gia đình tổ chức long trọng, mời người thân trong dòng họ, bạn bè gần xa và anh em bằng hữu về dự giỗ.
- Cải táng (xả tang): Nghi thức này sẽ tùy thuộc vào từng hình thức an táng người mất. Sau khi mất được ba năm, người nhà sẽ làm lễ mãn tang cho người đã khuất.
Lễ cúng 49 ngày
Xem thêm: Hướng dẫn sắm lễ cúng 100 ngày đầy đủ, chi tiết nhất
4. Để tang trong thời gian bao lâu?
Theo “Mai Thọ Lễ”, thời gian để tang được phân làm hai loại: đại tang và tiểu tang. Cụ thể như sau:
- Đại tang: Thời gian để tang đại tang là 3 năm nhưng trên thực tế thì nhiều gia đình chỉ để tang đến tháng 27. Thông thường, những người để đại tang dành cho người mất là cha mẹ ruột, con dâu để tang bố mẹ chồng, vợ để tang chồng, cháu đích tôn hoặc cháu thừa trọng để tang ông bà.
- Tiểu tang: Thời gian để tang tiểu tang từ 3 tháng đến 1 năm tùy vào mức độ thân sơ của mối quan hệ mà thời gian sẽ khác nhau.
5. Một số lưu ý khi khâm liệm theo phong tục tang ma
Trong phong tục tang ma, nghi thức khâm liệm rất quan trọng, để không làm ảnh hưởng đến hương linh người đã khuất gia quyến cần chú ý một số điều dưới đây:
- Tránh để nước mắt rơi vào thi thể trong đám ma: Nếu để nước mắt rơi vào thi thể lúc khâm niệm sẽ dễ gặp trường hợp quỷ nhập tràng, gia đạo bất ổn và con cháu đời sau khó ăn nên làm ra.
- Không để chó mèo tới gần thi thể: Khi chưa đặt thi thể vào quan tài thì gia đình tuyệt đối không để chó mèo đến gần tránh trường hợp người chết bật dậy.
- Không sử dụng gỗ cây liễu để đóng quan tài: Theo phong tục xưa, gỗ cây liễu không có hạt nên không được sử dụng để đóng quan tài vì sợ thế hệ sau sẽ không có người nối dõi. Gia quyến có thể chọn gỗ của cây bách, cây tùng để làm quan tài.
Trên đây là toàn bộ thông tin chi tiết về phong tục tang ma của người Việt, tuy nhiên mỗi một vùng miền, mỗi một địa phương có thể sẽ có thêm một số thủ tục khác, cũng như là không có một, hoặc một vài thủ tục ở trên đây, bài viết chỉ mang tính chất tham khảo cho quý vị độc giả, còn khi gia đình gia chủ có tang gia, vẫn nên mời các thầy cúng, các bậc tiên chỉ, trưởng bối trong họ để xử lý tang lễ một cách chính xác, chuẩn chỉ nhất.
