Đông Bình Tây Quả là gì? Nguyên tắc bày trí bàn thờ cần nhớ

“Đông Bình Tây Quả” là một câu nói của ông bà về văn hóa thờ cúng của người Việt được lưu truyền qua nhiều thế hệ từ xưa đến nay . Nhưng có lẽ nhiều người vẫn chưa thực sự hiểu được ý nghĩa của nguyên tắc này. Bàn thờ là nơi linh thiêng nhất trong nhà, là nơi thờ tự các vị thần linh cũng như ông bà, tổ tiên. Chính vì thế bàn thờ cần phải được sắp xếp, gọn gàng, cẩn thận. Nguyên tắc “Đông Bình Tây Quả” không chỉ là cách nguyên tắc để bày biện trái cây và bình hoa trên bàn thờ cho đẹp mắt mà còn liên quan đến phong thủy của những đồ thờ cúng trên bàn thờ. Vậy hãy cùng nhau tìm hiểu kỹ hơn “Đông Bình Tây Quả là gì? Nguyên tắc bày trí bàn thờ” trong bài viết dưới đây.

1. Đông Bình Tây Quả là gì?

Theo truyền thống của người Việt, cứ vào mùng 1 hay ngày rằm các gia đình sẽ sắm sửa hoa quả, lễ vật bày biện trên bàn thờ để thắp hương cho ông bà tổ tiên. Gia chủ chuẩn bị mâm lễ không chỉ thịnh soạn, trang trọng mà còn cần phải điều chỉnh sao cho hợp phong thủy. “Đông Bình Tây Quả” là quy tắc đặt lễ vật trên bàn thờ: Bình hoa đặt hướng Tây, hoa quả đặt hướng Đông.

2. Ý nghĩa của nguyên tắc “Đông Bình Tây Quả”

2.1 Dựa trên hướng Nam là hướng chính

Dựa trên quan niệm dân gian, các vị tiền nhân lấy hướng Nam là hướng chính, la bàn cũng vậy nên được gọi là kim chỉ nam. Mặt trời luôn mọc đằng Đông, lặn đằng Tây. Bàn thờ gia tiên được bày trí theo cách hướng ra cửa chính, theo nguyên tắc hướng nam để bày trí.Cách xác định hướng trên ban thờ như sau: Hướng từ trong bàn thờ nhìn ra, tức bên trái của ông bà (bên tả) được coi là phía đông. Bên đối xứng (bên hữu) sẽ là phía tây.

Bàn thờ gia tiên thường đặt ở giữa căn nhà theo hướng nam. Bình hoa đặt ở bên trái bàn thờ (phía đông). Đĩa trái cây đặt ở bên phải (phía tây) cũng sẽ tiện cho việc bày biện.

2.2 Hướng Nam là hướng gió hòa

Theo một cách giải thích khác, ngày xưa các ông bà ta khi làm nhà hầu như chọn quay mặt tiền của ngôi nhà về hướng nam, vì hướng này gió hòa ít khi nào có gió càn bão chướng. Hoa phải để hướng đông để gió thoảng mùi hương hoa lên bài vị, còn trái cây phải để hướng tây để hơi ấm của đèn sẽ làm quả ngọt trái thơm nhưng cũng thuận bên tay phải để ông bà dùng. Vì lẽ đó nên mới có tục làm vậy, nhưng sau này mọi người làm nhà xoay tứ phía nên ta cứ dựa vào cách quan niệm ở trên mà bài trí cho đúng.

Ý nghĩa của cách sắp xếp này là thuận theo trời đất. Theo quy luật của tự nhiên, Mặt trời mọc đằng đông và lặn ở đằng tây, cây cối phải đơm hoa rồi mới kết trái. Vì vậy, trong thờ cúng, lọ hoa sẽ đặt ở phía đông, mâm ngũ quả đặt ở phía tây.

2.3 Những ý nghĩa khác

Có lẽ biển Đông là nơi có ý nghĩa vô cùng đặc biệt và ý nghĩa của biển Đông cũng in sâu vào trong văn hóa của người Việt không chỉ thời nay mà đã từ thời xa xưa. Biển thường mang đến nhiều linh khí, khi nhìn vào bản đồ, phía Đông ở bên phải, là hướng thuận lợi, thích hợp đặt hoa. Và cha ông ta dựa trên yếu tố này để chọn cách đặt đồ thờ cúng vừa giúp dễ nhớ vừa mang đậm yếu tố phong thủy thuận theo tự nhiên để đón được những nguồn năng lượng tốt cho ngôi nhà, giúp gia chủ gặp nhiều may mắn và thuận lợi trong cuộc sống.

Cách sắp xếp Đông Bình Tây Quả chính là thể hiện mong ước lớn lao của con cháu mong muốn nhận được nhiều hoa thơm, bổng lộc mà tổ tiên ban phước đức và đồng thời đây cũng chính là cách giáo dục mà tổ tiên muốn truyền lại cho thế hệ sau đó chính là trong cuộc sống phải biết nổi lực, cổ gắng phát triển vun đắp mới có ngày nhận được hoa thơm, trái ngọt và chính là những thành quả xứng đáng. 

3. Những lợi ích khi bố trí bàn thờ theo nguyên tắc “Đông Bình Tây Quả”

• Gia tăng vượng khí: Theo quan niệm phong thủy, việc bày trí Đông Bình Tây Quả đúng cách sẽ giúp thu hút vượng khí, tài lộc cho gia chủ. Bình hoa tượng trưng cho nguồn năng lượng dương, mâm ngũ quả tượng trưng cho nguồn năng lượng âm. Khi hai nguồn năng lượng này được hài hòa sẽ tạo nên sự cân bằng, giúp gia chủ gặp nhiều may mắn, hanh thông trong công việc và cuộc sống.
• Thể hiện lòng biết ơn: Việc bày trí Đông Bình Tây Quả là cách để con cháu thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, những người đã có công sinh thành, dưỡng dục. Đây là một truyền thống tốt đẹp cần được gìn giữ và phát huy.
• Giữ gìn bản sắc văn hóa: Đông Bình Tây Quả là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Việc bày trí đúng cách góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc. Việc cha mẹ hướng dẫn con cái bày trí Đông Bình Tây Quả sẽ giúp con trẻ hiểu biết về truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
• Tạo không gian thờ cúng trang nghiêm: Bàn thờ được bày trí Đông Bình Tây Quả sẽ trở nên đẹp mắt, trang nghiêm hơn, thể hiện sự tôn kính đối với tổ tiên.
• Tăng cường sức khỏe: Một số loại hoa và trái cây có tác dụng tốt cho sức khỏe. Khi bày trí trên bàn thờ, những loại hoa quả này sẽ tỏa ra hương thơm thanh mát, giúp thanh lọc không khí, tạo cảm giác thư thái, dễ chịu cho con người.

  

4. Những lưu ý khi bày trí bàn thờ theo nguyên tắc “Đông Bình Tây Quả”

4.1 Bình hoa trên bàn thờ

4.1.1 Lưu ý khi chọn bình hoa bàn thờ

Thông thường, vào những ngày rằm, mùng một hay lễ tết bình hoa trên bàn thờ nên được cắm hoa tươi. Bình hoa phải đặt ở hướng Đông. Trên bàn thờ không có quá nhiều diện tích vì còn phải trưng các đồ thờ khác như: đinh đồng, bát hương, di ảnh, chóe thờ,kỷ thờ, ống hương, đèn dầu/ chân nến… Chính vì thế, lựa chọn kích thước lọ hoa với bàn thờ cúng, không nên đặt quá lớn chiếm hết vị trí của bàn thờ cúng hay quá nhỏ không tôn lên được vẻ đẹp cho bàn thờ cúng. Mẫu lọ hoa nên chọn chất liệu bằng gốm sứ, đồng hoặc gỗ, miễn là có độ bền cao, lưu truyền được nhiều đời. Không chọn lọ hoa bị sứt mẻ, có hình thù kỳ dị.

Theo phong thủy, cũng giống như số lượng nhang, cắm hoa, bày quả trên bàn thờ nên dùng những số lẻ như 1,3 ,5, 7, 9,…. Bởi những số lẻ mang năng lượng dương, tượng trưng cho may mắn. Còn những số chẵn như 2, 4, 6, 8, 10 nên kiêng cắm vì chúng mang nhiều năng lượng âm, không may mắn.

Vì lọ hoa trên bàn thờ phải cắm hoa tươi, vậy nên trong khi thờ cúng gia chủ phải thường xuyên thay nước cho lọ hoa trên bàn thờ để tạo sinh khí, tránh để bàn thờ trống trải, không có vật cúng, bám bụi lâu ngày.

4.1.2 Những loại hoa nên trưng trên bàn thờ

• Hoa cúc vàng: Hoa cúc vàng, biểu tượng phổ biến trong lễ thờ cúng, đem đến vẻ đẹp tinh khôi cho bàn thờ gia đình. Trong những ngày Tết, mỗi ngôi nhà đều tỏa sáng với những chậu cúc vàng, tượng trưng cho lòng hiếu thảo và sự trường tồn vĩnh cửu. Cúc vàng, biểu tượng của sự sống, hứa hẹn may mắn và phúc lộc cho gia chủ.
• Hoa huệ trắng: Hoa huệ trắng, biểu tượng của sự tinh khiết và vẻ đẹp tinh tế. Với những đóa hoa trắng tròn trĩnh, hoa huệ trắng là sự lựa chọn hoàn hảo cho bàn thờ trong dịp Tết. Đây không chỉ là cách tạo không khí tươi mới, mà còn là biểu hiện của sự kính trọng và lòng biết ơn, chào đón năm mới đầy ý nghĩa.
• Hoa lay ơn (hoa huệ ta): Hoa huệ ta, một loại hoa cúng thịnh hành trong các gia đình Việt Nam, biểu tượng cho sự thuần khiết, thanh tao và trang nhã. Mùi hương nhẹ nhàng của hoa huệ ta phù hợp cho các nghi thức lễ cúng trên bàn thờ gia đình, bàn thờ tổ tiên và bàn thờ Phật.
• Hoa sen: Hoa sen, biểu tượng tinh tế của Phật Giáo, thường xuất hiện trên bàn thờ gia tiên và bàn thờ Phật, đại diện cho sự trong trắng và thanh khiết, là biểu hiện của lòng mạnh mẽ, niềm tin và ý chí

  

  kiên cường. Hoa sen còn là hình ảnh của linh hồn thuần khiết.

4.2 Cách sắp xếp mâm quả trên bàn thờ

4.2.1 Ý nghĩa của mâm quả trên bàn thờ

Tùy vào từng vùng miền khác nhau mà mâm quả trên bàn thờ có những loại trái cây khác nhau. Thông thường mâm bồng thường bày ngũ quả (gồm có 5 loại quả). Con số 5 có nhiều ý nghĩa trong phong thủy như tương ứng với 5 yếu tố của ngũ hành là: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Màu sắc của các loại quả tuân theo ngũ hành ví dụ quả màu đỏ tượng trưng cho may mắn, phú quý; quả màu vàng đại diện cho sự sung túc… Hay mâm ngũ quả bao gồm 5 loại trái cây chính là đại diện đại diện cho mong muốn cầu xin thần linh 5 điều hay còn gọi là ngũ phúc lâm môn: Phúc, Quý, Thọ, Khang, Ninh.

Các loại quả thường được chọn để dâng cúng là dưa hấu, thanh long, táo, đu đủ, sung, dứa, bưởi, cam, phật thủ… Tùy theo điều kiện mà gia chủ có thể chuẩn bị loại quả cho phù hợp để đặt lên bàn thờ.

4.2.2 Những loại quả kiêng không nên bày trên bàn thờ

Khi cúng làm nhà hay bất kì lễ cúng nào, bạn nên lựa trái cây tươi, không bị dập úng, mua về thì rửa sạch, lau khô rồi bày ra đĩa để trưng cúng. Ngoài ra, bạn cũng nên lưu ý một số trái cây kiêng không bày mâm ngũ quả cúng làm nhà gồm:

• Trái cây giả: Trái cây giả không có mùi thơm tự nhiên, chỉ thích hợp dùng để trang trí, không thích hợp để làm lễ cúng vì không tỏ lòng thành tâm.
• Trái cây có vị chua, cay, đắng, chát: Những trái như ớt, chanh, khế,…không nên bày ra mâm cúng vì mang đến những điều không tốt, gặp nhiều điều xấu, cay đắng trong nhà mới.
• Trái cây có gai nhọn, xù xì: Mít, sầu riêng,… những quả có hình dáng không đẹp mắt, làm mất đi tính thẩm mỹ và sự sang trọng cho mâm ngũ quả.
• Trái cây có mùi nồng: Sầu riêng và mít có mùi nồng sẽ át đi mùi thơm của các loại quả khác. Trong khi đó, bạn nên cân bằng mùi thơm của các loại quả để giữ được sự đầy đặn, trọn vẹn.

Xem thêm: Bàn thờ vong nên để trong bao lâu ?

“Đông Bình Tây Quả” là một nguyên tắc vô cùng ý nghĩa trong việc văn hóa thờ cúng cũng như là một nét đẹp truyền thống cần được gìn giữ và phát huy. Việc bày trí bàn thờ đúng cách thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và mang lại nhiều lộc lá, may mắn cho gia đình. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích giúp quý đọc giả được giải đáp thắc mắc về “Đông Bình Tây Quả là gì” và biết thêm được cách chọn hoa, quả trên bàn thờ cho hợp lý nhất.