Trong đời sống văn hóa – tâm linh của người Việt, có rất nhiều ngày lễ mang đậm dấu ấn tín ngưỡng và truyền thống của dân tộc.Mỗi ngày lễ đều có một ý nghĩa sâu sắc, cũng là cơ hội để mọi người thư giãn, nghỉ ngơi, tạm hoãn những công việc hàng ngày. Có một số ngày lễ nổi bật mà ai trong chúng ta cũng nhớ. Tuy nhiên, đa số những ngày lễ tâm linh của người Việt thường được xem bằng lịch âm nên không phải tất cả mọi người đều có thể biết. Vậy hãy cùng nhau tìm hiểu kỹ hơn về những ngày lễ tâm linh trong năm của người Việt và ý nghĩa văn hóa của những ngày lễ ấy trong bài viết dưới đây.
Danh Mục
1. Tết Nguyên Đán
Tết Nguyên Đán còn gọi là Tết Cả, Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam, theo sự tích “Bánh chưng, bánh dày” thì Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ thời vua Hùng. Do quy luật 3 năm nhuận một tháng của Âm lịch nên ngày đầu năm của dịp Tết Nguyên Đán không bao giờ trước ngày 21 tháng 1 Dương lịch và sau ngày 19 tháng 2 Dương lịch mà thường vào khoảng cuối tháng 1 đến giữa tháng 2 Dương lịch.Tết Nguyên Đán được tổ chức vào ngày mùng 1 tháng 1 âm lịch.
Tết Nguyên đán được xem là thời điểm thể hiện cho sự giao thoa giữa trời đất, thần linh với con người. Không những thế, là dịp quan trọng nhất trong năm mà con cháu trong nhà sẽ tập trung lại để chuẩn bị và dâng lên bàn thờ ông bà tổ tiên những mâm cơm, mâm ngũ quả trang trọng nhất. Theo quan niệm từ xưa, vào dịp lễ này ông bà tổ tiên sẽ về nhà ăn Tết cùng con cháu và phù hộ cho gia đình mình được mạnh khỏe, hòa thuận hơn.
Vào dịp này, tất cả các thành viên đi học đi làm ở các nơi xa đều về sum họp với gia đình để đón chào năm mới. Cùng nhau làm những hoạt động như thờ cúng ông bà, tổ tiên, đi chùa hái lộc cầu phúc và may mắn cho năm mới, đi chúc tết họ hàng, mừng tuổi cho người lớn và trẻ nhỏ.
2. Tết Nguyên Tiêu
Ngày Rằm tháng Giêng (ngày 15 tháng 1 âm lịch), ngày trăng tròn đầu tiên của năm mới, theo tục xưa gọi là: Tết Nguyên Tiêu. Đây là ngày hội trăng rằm đầu tiên của năm mới, “Nguyên” là mở đầu, đầu tiên và “Tiêu” có nghĩa là ban đêm. Tết Nguyên tiêu diễn ra từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) đến hết ngày 15 (ngày rằm) tháng Giêng âm lịch. Là một trong những ngày rất quan trọng theo lịch âm của người châu Á. Có nơi thậm chí còn quan niệm “Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng”. Hay có câu “Cả năm có rằm tháng bảy, cả thảy có rằm tháng Giêng”
Thông thường trong dịp Tết Nguyên tiêu, người ta sẽ dâng lễ cũng để bày tỏ lòng thành kính với ông bà, tổ tiên. Đồng thời, cúng Rằm tháng Giêng còn để cầu mong một năm mới nhiều may mắn, vạn sự hanh thông, làm ăn thuận lợi. Tùy vào phong tục của địa phương mà người dân sẽ tổ chức các hoạt động đón Rằm tháng Giêng khác nhau.Trong ngày lễ này, mỗi gia đình người Việt có thể cúng cơm chay, hương đèn, hoa quả hoặc mâm lễ mặn, xôi gà, cơm canh dâng lên tổ tiên, và đi lễ Chùa, lễ Phật để cầu mong cho sự bình yên, khỏe mạnh quanh năm.
3. Tết Hàn Thực
Tết Hàn Thực hay Tết bánh trôi, bánh chay được diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Theo nghĩa chữ Hán “Hàn” là lạnh, “thực “ là ăn; “ Tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc từ Trung Quốc theo một câu chuyện ly kỳ truyền tụng nhiều đời về hiền sĩ Giới Tử Thôi. Do giao lưu văn hoá lâu đời với Trung Hoa nên người Việt ảnh hưởng tết Hàn thực. Nhưng ở nước ta tết Hàn thực không phải để tưởng nhớ đến Tử Thôi mà mang ý nghĩa dân tộc sâu sắc. Tại Việt Nam, Tết hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay và khi du nhập vào Việt Nam. Tết tháng 3 tại Việt Nam, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt.
Tết hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất. Vào ngày Tết Hàn Thực, các gia đình làm bánh trôi, bánh chay, chuẩn bị mâm cúng ông bà, tổ tiên và không kiêng đốt lửa.
4. Giỗ Tổ Hùng Vương
“”Dù ai đi ngược về xuôi, nhớ ngày giỗ Tổ mùng 10 tháng 3” là người Việt Nam không ai là không nhớ đến câu ca dao có từ ngàn đời nhắc nhở về ngày giỗ Tổ Hùng Vương. Ngày Giỗ tổ Hùng Vương hay Lễ hội Đền Hùng là một ngày lễ của Việt Nam. Ngày giỗ Hùng Vương từ lâu đã được công nhận là một trong những ngày quốc lễ của Việt Nam. Là ngày quốc giỗ để người dân Việt Nam tưởng nhớ đến công lao dựng nước của các vị Vua Hùng. Bên cạnh đó, mùng 10 tháng 3 còn là dịp để chúng ta tìm hiểu và tự hào về nguồn cội, về dân tộc và về tổ tiên.
Vào ngày này, hàng triệu người dân quy tụ về đền Hùng ở Việt Trì, Phú Thọ. Tại đây, được tổ chức các nghi lễ như: Lễ rước kiệu vua: Đám rước kiệu với nhiều cờ, hoa, lọng, kiệu, trang phục truyền thống sẽ xuất phát từ dưới chân núi rồi lần lượt qua các đền để tới đền Thượng. Lễ dâng hương: Người hành hương sẽ tới đền Hùng để thắp hương. Mỗi người đều thắp lên vài nén hương khi tới đất Tổ. Theo quan niệm của người Việt, mỗi nắm đất, gốc cây nơi đây đều linh thiêng và những gốc cây, hốc đá cắm đỏ những chân hương.
5.Tết Thanh Minh
Tết Thanh Minh không có ngày cố định thời gian bắt đầu từ ngày 4-5/4 (sau khi kết thúc tiết xuân phân) và kết thúc vào khoảng 20-21/4 dương lịch (khi bắt đầu Tiết Cốc Vũ). Những ngày này các khu nghĩa trang thường trở nên tấp nập vì khoảng thời gian này thời tiết, không khí thoáng đãng, mát mẻ là dịp thích hợp để con cái, những người đi làm ăn xa sẽ về nhà chuẩn bị mâm cúng, quét dọn tảo mộ, sửa sang nơi yên nghỉ của tổ tiên. Thông qua Tết Thanh Minh cũng là dịp để giữ gìn và truyền bá nét đẹp văn hóa “Uống nước nhớ nguồn” bao đời nay của dân tộc ta về lòng thành kính của người còn sống đối với những người đã khuất.
6. Lễ Phật Đản
Theo thông lệ, hằng năm cứ đến ngày Rằm tháng tư, hầu hết những nước có Phật giáo và các phật tử long trọng tổ chức kỷ niệm ngày Đức Phật ra đời. Từ năm 1999, lễ Phật đản vào 15/4 (âm lịch) đã được Liên Hiệp Quốc công nhận là ngày lễ hội văn hóa tâm linh thế giới. Lễ Phật đản là một trong ba lễ cấu thành Lễ Tam hợp mà Liên Hiệp Quốc gọi là Vesak (lễ Phật đản sinh, lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn). Vào ngày Phật Đản, các Phật tử không sát sinh, giết gà, vịt… Ngày đó, tất cả mọi người đều ăn chay, người bán hàng ở chợ cũng chỉ bán đồ chay. Ngoài ra, nhiều người còn thả chim, thả cá tạo niềm vui và hiến dâng sự sống cho muôn loài… Tại các chùa, Phật tử thường dựng lên lễ đài lớn, trang trí các xe hoa. Tuy nhiên, tất cả những việc này đều được thực hiện sao cho không gây tốn kém nhiều, không phung phí, vốn là đạo lý nhà Phật.
7. Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết Đoan Dương. Đoan nghĩa là mở đầu, Ngọ là giữa trưa, Đoan Ngọ là bắt đầu lúc giữa trưa; còn Dương là mặt trời, là khí dương Đoan Dương nghĩa là bắt đầu lúc khí dương đang thịnh. Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết diệt sâu bọ, vì trong ngày hôm ấy ta có tục giết sâu bọ cho cây trồng. Theo quan niệm của ta xưa, trong người, nhất là trong bộ phận tiêu hóa, thường có sâu bọ. Sâu bọ này nếu không bị trừ đi sẽ sinh sản ngày càng nhiều và gây tại hại cho người. Vào ngày mùng 5/5, các loại ký sinh này thường ngoi lên và đây là thời cơ để con người ăn những thức ăn có vị chua, chát để loại bỏ chúng.
Theo truyền thống ấy, vào ngày Tết Đoan Ngọ mọi người hay ăn rượu nếp và các loại hoa quả có vị chua như mận,..
8. Lễ Vu Lan
Lễ Vu Lan hay còn gọi là ngày Vu Lan báo hiếu, là một trong những ngày lễ chính của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và phong tục Trung Hoa. Lễ này trùng với Tết Trung nguyên của người Hán, và cũng trùng hợp với ngày Rằm tháng 7 Xá tội vong nhân của phong tục Á Đông. Theo tín ngưỡng dân gian, là ngày mở cửa ngục, ân xá cho vong nhân nên có lễ cúng Cô Hồn (vào buổi chiều) cho các vong linh không nhà cửa không nơi nương tựa, không có thân nhân trên Dương thế, và là ngày mọi tù nhân ở Địa ngục có cơ hội được xá tội, được thoát sanh về cảnh giới an lành.
Lễ Vu Lan là ngày mà các phật tử cầu siêu cho người đã khuất, làm phúc bố thí, phóng sinh cầu bình an. Bên cạnh đó, đây cũng là ngày để các con, các cháu cầu mong cha mẹ được tăng phúc tăng thọ, hóa giải nghiệp chướng… Ngày này, lễ Vu Lan khuyến khích con người tri ân, đền ơn cha mẹ, thầy cô giáo, bậc tiền bối hay anh hùng liệt sĩ…Mọi gia đình đều cúng hai mâm: cúng tổ tiên tại bàn thờ tổ tiên và cúng chúng sinh (cúng thí thực hay cúng cô hồn) ở sân trước nhà hoặc trên vỉa hè, đến chùa, dành tặng cha mẹ những lời chúc và món quà ý nghĩa… Trong ngày lễ Vu Lan, các ngôi chùa ở Việt Nam thường tổ chức thả đèn hoa đăng và nghi thức “Bông hồng cài áo” cho Phật tử. Ai còn cha mẹ sẽ cài lên áo hoa hồng đỏ và những ai đã mất đi đấng sinh thành sẽ cài hoa màu trắng.
9. Tết Trung Thu
Tết Trung Thu còn được gọi là Tết trông Trăng hay Tết Đoàn Viên, được tổ chức vào ngày Rằm tháng 8 (15 tháng 8). Trăng vào ngày này rất tròn và sáng. Đây là dịp thích hợp để các thành viên trong gia đình đoàn viên, sum họp ăn uống, trò chuyện cùng nhau ngắm trăng. Các gia đình làm cỗ cúng gia tiên, bày trái cây cúng mặt trăng. Trẻ em rất mong đợi được đón tết này vì thường được người lớn tặng đồ chơi, thường là đèn ông sao, mặt nạ, đèn kéo quân, súng phun nước… rồi bánh nướng, bánh dẻo. Thời điểm trăng lên cao, trẻ em sẽ vừa múa hát vừa ngắm trăng phá cỗ. Ở một số nơi còn tổ chức múa lân, múa sư tử, múa rồng để các em vui chơi thỏa thích.
10. Tết Ông Công Ông Táo (Táo Quân)
Tết Táo Quân là dịp lễ quan trọng trước dịp Tết Nguyên Đán. Theo quan niệm của người Việt, cả ba vị Táo quân là các vị thần cai quản mọi việc trong gia đình, định đoạt may – rủi, phúc – họa của gia chủ, ngăn chặn sự quấy phá của ma quỷ, giữ gìn hạnh phúc, bình yên cho mọi nhà. Tục cúng ông Công ông Táo là sự thành kính của gia chủ và cầu mong cho một năm ấm no, đủ đầy, may mắn, phát tài phát lộc. Tết ông Công ông Táo sẽ được tổ chức vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm. Vào ngày này, ông Công ông Táo sẽ cưỡi cá chép trở về trời để bẩm báo với Ngọc Hoàng những chuyện trong năm qua.
Vào ngày này, các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cúng tươm tất để bày tỏ sự biết ơn đến ba vị Táo quân và cũng là dịp để người người, nhà nhà quây quần, sum họp bên nhau sau một năm xa cách. Đặc biệt, trong ngày cúng ông Công ông Táo, người dân Việt Nam thường chuẩn bị thêm cá chép để thả phóng sinh tại sông, hồ. Thả cá chép để như phương tiện cho ông Công ông Táo cưỡi về trời. Không những thế, cá chép còn có ngụ ý “cá chép hóa rồng”, “cá vượt Vũ môn”, tượng trưng cho sự thăng hoa, tiến bộ và tinh thần kiên trì, bền bỉ để đạt được thành công.
Xem thêm: Những loại hoa chưng bàn thờ ngày Tết đẹp và ý nghĩa nhất
Những ngày lễ tâm linh là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt Nam. Đây là dịp để con người bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, thần linh, cầu mong bình an, may mắn cho bản thân và gia đình. Đồng thời, những ngày lễ này cũng là dịp để mọi người gắn kết, vun đắp tình yêu thương và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp. Trên đây là toàn bộ những thông tin về “Tổng hợp những ngày lễ tâm linh trong năm của người Việt”. Hy vọng thông qua bài viết này, quý vị đã có thể biết thêm và hiểu rõ hơn về những ngày lễ truyền thống của dân tộc ta.
